Rızanın İmalatı

          Bir Manipülasyon Aracı Olarak Rızanın İmalatı

          Kitlelerin karar almasını sağlama,başka bir deyişle kamuoyu oluşturma,kitle iletişim araç larının önemli görevlerinden ve temel siyasal işlevlerinden birisi olarak kabul edilmektedir. Siyasal açıdan iktidar kavramı,genel olarak güç,otorite ve kontrol gibi kavramlarla bir arada düşünülmektedir.Başka bir deyişle siyaset,”iktidar ilişkileri” olarak tanımlanmaktadır.Hangi düzeyde yönetim olursa olsun siyasal iktidar ilişkilerini düzenleyen kurallar ve işlevler bütünü nü ifade etmektedir.Siyasetin vazgeçilmez unsuru ve konusu olan iktidarın,en önemli dayanağı meşruiyettir.

Meşrutiyet,iktidarın sebebi ve devamlılığının teminatıdır.Halkın iktidara gösterdiği rıza bu meşruiyetin sayesinde gerçekleşmektedir.Başka bir deyişle,halk iktidara boyun eğmektedir. Siyasal iktidar toplumsal rızaya dönüşmedikçe bir zoru,bir zorunluluğu ve bir zorbalığı temsil etmektedir.Bu yüzden tüm siyasal iktidarların temel problemi,bireysel onama ve toplumsal rıza arayışıdır.

Rıza oluşturma sorunu ve iktidarın meşruiyetini yönetilenlerin rızasına dayandırma gerekliliği anlayışı,demokrasinin asli bir öğesi olmakla birlikte,propaganda ve halkla ilişkiler kapsamında yürütülen çalışmaların da önemli konularından birisi haline gelmiştir.Yönetimin halkla ilişki leri propaganda aracı olarak kullandığı Birinci Dünya Savaşı döneminde ABD Başkanı Wood row Wilson’un yanında Creel Komisyonu’nda görev alan Edward L.Bernays ve Walter Lipp mann konuya ilişkin önemli isimlerdir.

       Rızanın imalatı Lippmann tarafından ilk defa Public Opinion(1922)kitabında kullanılan bir kavramdır.Lippmann bu çalışmasında kamuoyunun oluşmasını ve rızanın imalatını açık larken ”dışımızdaki dünya”, “kafamızdaki resimler”, “sahte çevre”, “şaş kın sürü” gibi kavram lar kullanmıştır.Kitle iletişim araçları,Lippmann’ ın şaşkın sürü olarak nitelendirdiği halkın kafasındaki resimlerin inşasında ve kamuoyu oluşturul  masında baskın bir rol oynamakta dır.Lippmann “rızanın imalatı” kavramını kamuo  yu yaratmak için “demokrasi sanatındaki yeni devrim” olarak ifade etmektedir.

Egemen güçlerin iktidarını koruyabilmek için çoğunluğun rızasını kazanmaları ve meşrulaş maları gerekmektedir.Bu nedenle çoğunluğun çıkarları,yönetici sınıfın çıkarlarına uygun hale getirilmelidir.Söz konusu çıkar örtüşmesi,rızanın imalatı ile sağlan maktadır.Sistemin rızanın üretilmesini sağlama,hegemonyaya ulaşma ve tahakküm kurma sürecinde ise kitlelerin zihni nin yönlendirilmesi,yani manipülasyon önemli bir rol oynamaktadır.

Schiller,manipülasyonun ancak yarı uyanmış bir kitlenin ortaya çıkması durumunda kullanıla bileceğini belirtmektedir.Schiller’in de belirttiği gibi baskı ve zor kullanılarak yönetilebilen ve yönlendirilebilen toplumlar için manipülasyon gerekli değildir.Manipülasyon daha çok birey sel özgürlüğün ön planda tutulduğu ve liberal demokrasiyle yönetilen toplumlarda geçerlidir. Bu toplumlarda,rıza üretiminin gerçekleştirilmesi için en önemli rolü kitle iletişim araçları üst lenmektedir.İkna yönetimi olarak manipü lasyon ortaya çıkan yeni bir olgu değildir.

Schiller’in manipülasyon kavramını açıklarken kullandığı beş temel mitten ilki olan “bireysel cilik ve kişisel tercih miti”,manipülasyon kavramıyla çok tezat olan,ancak manipülatörlerin en çok kullandığı “özgürlük “kavramına işaret etmektedir.

Özgürlük kavramı demokrasinin asli unsuru olmakla birlikte manipülasyonun üzeri ne inşa edildiği en temel kavramlardan birisidir.

        Birinci Dünya Savaşı sonrası oluşan halkla ilişkiler endüstrisinin önde gelen isimlerinden Bernays,rıza mühendisliği olarak nitelediği halkla ilişkiler ve propagandayı “demokrasinin özü” olarak görmektedir.1947’de yayınladığı The Engineering of Consent isimli makalesinde mühendislik olarak tanımladığı rıza üretimini bu tanımlamay la bir eleştiri getirmemekte,tam aksine demokrasi için bir zorunluluğu savunmaktadır .Lippmann 1922’de yayınladığı Public Opinion adlı kitabında ilk defa “rızanın imalatı  “ kavramını kullanan kişidir ve bunu “demo krasi sanatındaki yeni devrim” olarak nitelendirmiştir.

Rızanın yaratılması yeni bir sanat değildir.Demokrasi görünümüyle öldüğü varsayılmakla birlikte çok eskidir,ama ölmedi.Aslında,teknik olarak muazzam derecede gelişmiştir,çünkü şimdi temel kuraldan ziyade analize dayanmaktadır.Ve böylece,psikolojik araştırmalar sonu cunda modern iletişim araçlarıyla birleşince,demokrasi uygula ması bir köşeyi döndü.

Ekonomik gücün kaymasından çok daha önemli olan bir devrim gerçekleşiyor.Şu an  da işleri kontrol eden neslin ömrü boyunca ikna,kendine güvenen bir sanat ve popüler hükümetin düzenli bir organı haline geldi.Hiçbirimiz sonuçlarını anlamaya başlayamaz,ancak rıza yarat manın nasıl yapıldığı bilgisinin her siyasi hesaplamayı değiştreceğini ve her siyasi önceliği değiştireceğini söylemek cüretkar bir kehanet değildir. Propagandanın etkisi altında,yalnızca sözcüğün kötü anlamıyla değil,eski sabit düşüncelerimiz değişken haline geldi.

Bernays ve Lippmann’ ın Creel Komisyonu’ndaki görevleriyle kamuoyuna savaşa girme düşün cesinin benimsetilmesi süreci halkla ilişkilerle propagandanın karıştırılmasının en önemli nedenlerindendir.Bernays,Birinci Dünya Savaşı sırasında Başkan Wilson’u halkın gözünde “bir özgürlük savaşçısı” olarak konumlayıp;onun özgürlük ve de mokrasiyi Avrupa’ya götür mek istediğini halka anlatmıştır.Propaganda faaliyetinde kullanıldığı bu söylemi işe yara yan Bernays,barış zamanı da bunu kullanılabileceğini düşünmüş fakat Almanya’nın propagan da sözcüğü ile yaptıkları şeylerin akla gelmesi yüzünden “propaganda” yerine “halkla ilişkiler” terimleri kullanılmıştır.Savaştan son ra halkla ilişkiler faaliyetlerini Broadway Amerika’da bu yeni kalabalıkların düşüncele  rini yönlendirmek için çeşitli yollar aranmış ve bu konuda birçok başarılı uygulamaya imza atmıştır.